با توجه به محدود بودن سطح زمینهای کشاورزی، و
همچنین منحصر شدن کشت برنج به دو استان شمالی، گیلان و مازندران که کاهش سطح زیر کشت
این محصول را در کشور به دنبال داشته است، افزایش عملکرد در واحد سطح مهمترین راه
حل برای رسیدن به خودکفایی به شمار میرود. نیل به این منظور از طریق اصلاح و معرفی
ارقام جدید پرمحصول و نیز بهینهسازی شرایط زراعی، اعم از تاریخ کاشت، تراکم، آبیاری،
کود، سم، و مبارزه با علفهای هرز ممکن می‌شود.
اصلاح و معرفی 23 رقم برنج: مهمترین رسالت
موسسه تحقیقات برنج کشور، انجام تحقيقات كاربردي و توسعه‌ای در زمينه معرفی ارقام جدید
برنج می‌باشد. با نگاهی به روند معرفی ارقام در موسسه می‌توان پنج
گام(فاز) تکاملی در فرایند معرفی ارقام را تشخیص داد. گام اول منحصرا به انتخاب لاین‌های
برتر از میان توده‌های بومی مناطق مختلف اختصاص داشته است، مانند ارقام مهر، فیروز
و مصباح. گام دوم اصلاح ارقام پرمحصول از طریق دورگ‌گیری با
تاکید بر کمیّت تولید ارقام بوده است، که حاصل آن ارقامی مانند آمل 1، گیل 1 و سپیدرود
بوده است. گام سوم در معرفی ارقام، توجه به کیفیت فیزیکی و
خصوصیات پخت برنج در کنار عملکرد مطلوب بوده است. در این گام، گرچه در برخی از
ارقام جدید عملکرد افزایش قابل توجهی نداشته، ولی کیفیت پخت به طور معنی‌داری افزایش
یافته است. گام چهارم که از چند سال قبل شروع شده و اکنون نیز
ادامه دارد، معرفی ارقام با قابلیت‌های خاص نظیر مقاومت به تنش‌های محیطی با حفظ عملکرد
و کیفیت می‌باشد و گام پنجم نیز که در یک دهه‌ی گذشته آغاز و روند تکاملی معرفی رقم
را طی می‌کند، رفع معایب ارقام محلی و اصلاح شده است. ارقامی که بیشترین اقبال را
در عرصه داشته‌اند دارای معایب محدودی بوده و در این گام تلاش می‌شود ضمن حفظ ژنوم
ارقام مذکور، معایب آن‌ها برطرف شود. از جمله این موارد، باید به پاکوتاه کردن ارقام
محلی بدون تغییر در کیفیت دانه و پخت اشاره کرد. طی پنج سال آینده ارقام جدید حاصل
از گام چهارم و پنجم که به صورت موازی دردست انجام است، به جامعه شالیکاری معرفی می‌گردند.
با اصلاح و معرفی ارقام پرمحصول برنج، که سطح زیر کشت آن‌ها
در بعضی از سال‌ها تا 130 هزار هکتار نیز توسعه یافته است، میانگین عملکرد برنج به‌طور
قابل‌ملاحظه‌ای بالا رفته است. رقم شیرودی که توسط ایستگاه تحقیقات برنج تنکابن تهیه
و معرفی شده است، شش سال متوالی از 1390 تا 1395 رکورد بالاترین عملکرد را در بین مزارع
استان (با حدود 12 تا 13 تن شلتوک در هکتار) کسب نموده است.
23رقم برنج معرفی
شده توسط معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران
|
نام ارقام معرفی شده
|
تعداد
|
دهه
|
|
مهر، فیروز، مصباح، گرده
|
4
|
1349-1340
|
|
فوجی مینوری، آمل 1، آمل 2
|
3
|
1359-1350
|
|
آمل 3، هراز، اوندا، مازند
|
4
|
1369-1360
|
|
دشت، نعمت، ندا
|
3
|
1379-1370
|
|
ساحل، فجر، شفق، تابش، پویا، شیرودی
|
6
|
1389-1380
|
|
دو رقم کیفی (کشوری، تیسا) رقم کوهسار (زودرس و مقاوم به سرما) (لاین‌های در دست معرفی AN74، 8315 و 8308)
|
3+3
|
1399-1390
|
همانطور که در شکل زیر دیده می‌شود، درصد قابل‌توجهی از ارقام
جدید برنج توسط معاونت موسسه در مازندران تهیه و معرفی شده‌اند. همچنین، ارقامی که
توسط این معاونت معرفی گردیده‌اند در قسمت‌های مختلف کشور مورد استقبال واقع شده‌اند.
سطح زیرکشت ارقام پرمحصول در استان مازندران تا 150هزار هکتار رسیده که نشان از پتانسیل مناسب ارقام معرفی شده
توسط معاونت موسسه تحقیقات برنج می‌باشد.
تعداد ارقام برنج معرفی شده
به تفکیک استان‌ها از بدو تاسیس سازمان
علاوه بر معرفی ارقام فوق‌الذکر که از مهمترین
دستاوردهای معاونت موسسه می‌باشد، اهم دستاوردهای دیگر را می‌توان به شرح زیر برشمرد:
- خالص‌سازی و ثبت 5 رقم بومی برنج مازندران
محققان موسسه با
جمع‌آوری ارقام بومی از سراسر استان‌های گیلان و مازندران، ضمن ایجاد بانک ژن برای
نگهداری این ذخایر ژنتیکی ارزشمند، نسبت به ارزیابی و مقایسه آن‌ها در مزرعه اقدام
و در این بین 5 رقم محلی برتر را با توجه به مقاومت به خوابیدگی، اندازه خوشه و
عملکرد و شکل دانه انتخاب و خالص‌سازی و
تکثیر نمودند. با توجه به عملکرد بالاتر و یکنواختی بسیار خوب این ارقام در مزارع
کشاورزان نسبت به ارقام محلی، استقبال بسیار خوبی از این ارقام صورت گرفته است.
•معرفی رقم کوهسار (زودرس و متحمل به سرما) جهت کشت در مناطق کوهستانی و کشت مجدد
- معرفی رقم کشوری، اولین رقم کیفی و پرمحصول با قابلیت رتون‌زایی
- بومی‌سازی فناوری تولید برنج هیبرید و مشارکت مستقیم در معرفی اولین رقم برنج هیبرید
کشور با نام دیلم
- ارائه دستورالعمل مدیریت زراعی در شالیزار جهت افزایش تولید و کاهش هزینه
- ارائه دستورالعمل مدیریت زراعی برای کشت دوم، پرورش رتون و کشت مجدد
- تولید بذور مادری ارقام پرمحصول و بومی
- ارائه دستورالعملهای مختلف مدیریت آب در شالیزار با توجه به مقدار آب در دسترس و شرایط اقلیمی
- ارائه بسته مدیریت آبیاری «استفاده از سیلندرهای مزرعهای در آبیاری
تناوبی اراضی شالیزاری استان مازندران»
- چاپ دهها عنوان کتاب، مقاله و نشریه علمی و ترویجی
- طراحی و ساخت خشک‌کن هوشمند شلتوک
- استفاده از سیستم بخاردهی شلتوک برای کاهش دوره انبارمانی ارقام پرمحصول
- عدم استفاده از حشرهکشها در خزانه کشت اول بعد از سه دهه مبارزه شیمیایی
- ارزیابی میزان خسارت کرم ساقه خوار نواری برنج در کشت اصلی برنج و توصیه فنی
مربوطه
- استفاده از روش مکانیکی (کندن بوتههای آلوده) با رویکرد حفظ زیست‌بوم شالیزار
- کاهش دفعات مصرف حشرهکشها در کنترل کرم ساقه خوار نواری برنج در کشت اول و
پرورش راتون
- توصیه کشت هماهنگ برنج با رویکرد حفظ زیست بوم شالیزار با مدیریت هماهنگ
گیاهپزشکی
- توصیه تلههای فرمونی برای کنترل کرم ساقه‌خوار نواری برنج بمنظور کاهش مصرف
حشرهکشها در شالیزار
- بررسی کارایی حشرهکشهای کم‌خطر و کم‌مصرف در شالیزار (در دست معرفی)
- شناسايي ساز و کارهای مقاومت (آنتی‌زنوز،
آنتی‌بیوز و تحمل) ارقام برنج نسبت به كرم ساقه‌خوار برنج
- دستيابي و معرفي
تكنولوژي كنترل تلفيقي و بيولوژيك كرم ساقه‌خوار برنج با استفاده از زنبور
تريكوگراما به بهره‌برداران
و كشاورزان
- معرفی كشت زمان‌بندي شده برای فرار گیاه از جمعیت بالای آفت در مراحل حساس
- تعیین تأثیر سطوح
مختلف کود نیتروژنه مصرفی در برهم‌کنش گیاه برنج و کرم ساقه‌خوار نواری به‌طور مستقل
و مرتبط با هم و تعیین مقدار مناسب آن برای مدیریت کرم ساقه‌خوار نواری (100 الی 120 کیلوگرم در هکتار
برای ارقام محلی و 150 کیلوگرم
در هکتار برای ارقام پرمحصول)
- معرفی قارچکش
جدید و كم‌مصرف ناتیوو (Nativo 75 WG)
با اثرات سوء زيست‌محيطي كم‌تر برای مبارزه با بیماری بلاست و سوختگی غلاف برگ برنج
- ارزیابی تاثیر
WELGRO Cu+Zn روی بیماری‌های مهم برنج در
مازندران
- عدم مصرف قارچکش
ادیفنفوس (هینوزان) برای مبارزه با بیماری بلاست برنج در مازندران
- معرفی قارچکش نوردوکس جهت کنترل بیماری بذرزاد ژیبرلا(پوسیدگی طوقه)، بلاست و
سوختگی غلاف برنج
- ارزیابی تاثیر ترکیب بوردوفیکس در کنترل بیماری بلاست برنج
روابط عمومی معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور- آمل